Anh Bùi Xuân Hoàng Linh (Giám đốc Công ty S�?ngh�?thuật HDC) đã nói như vậy khi nhắc v�?cha mình: ông Bùi Xuân Hải – doanh nhân Hải Phòng vẫn được người đời gọi với biệt danh Hải đ�?c�?

Vào một buổi sáng trời rét cóng tê buốt, tôi bất ng�?được ba cho người lái ô tô đưa tới tận cửa lớp. Đấy là lần đầu tiên trong đời, tôi đi học không biết đến gió lạnh bên ngoài.

Th�?giới nh�?của tôi dần thay đổi. Mỗi khi chạm mặt, bạn bè đều im bặt. T�?cảm giác yêu thích, tôi dần s�?chiếc xe.

Với nhiều người, ô tô khi ấy là th�?xa x�? Nhưng với ba, đó ch�?là hàng “bình dân�? Ông k�?lại rằng, quá kh�?đã có lúc từng khiến một v�?Th�?trưởng phải nhường xe cho mình.

Những năm 70-80, khi đứng trên đỉnh cao của s�?giàu có, ba va chạm sâu sắc với giới chính tr�? Bắt đầu là vai trò chuyên viên kinh t�?“dưới trướng�?của bác Đoàn Duy Thành (nguyên bí thư Thành ủy, ch�?tịch UBND Hải Phòng). Sau này là vai trò c�?vấn v�?kinh t�?cấp B�?của ngành Giáo dục.

Khi bác Thành giới thiệu ba với bác Nguyễn Th�?Bình (Nguyên B�?trưởng B�?giáo dục), ông từng nói: Đó là người có tâm, có tầm… nhưng v�?cách thực thi thì�?ch�?nên t�?cân nhắc.

Dưới thời bác Bình, ba rất được trọng dụng. Chính bác đã đặc cách, cấp chiếc Lada trắng mà ch�?có hàng Th�?trưởng mới được ngồi cho ba. Vì được người đưa k�?đón trên chiếc xe quá đặc biệt, nên ba luôn t�?hào, coi nó còn quý giá hơn tất c�?đống c�?vật tr�?giá hàng tấn vàng.

Một buổi chiều khi tan tầm, ba dẫn hẳn v�?Th�?trưởng của ngành Giáo dục ra tận bãi rác. Ông chậm rãi, lấy một que g�? khoanh lại đúng 1m2 đất và gảy ra 11 th�?có tiền. Sáng hôm sau, ba đứng trước cuộc họp của B�? hùng hồn thuyết trình v�?việc: Làm sao biến ph�?liệu thành tiền?

Ba quay sang nói với bác Bình: Ch�?có trong tay tới mấy triệu “công nhân�? Nếu mỗi người gom một chút ph�?liệu t�?nhà là kiếm ra không biết bao nhiêu tiền, lại góp phần gi�?v�?sinh môi trường.

T�?gợi ý đó, một thời học sinh đi học phải gom giấy vụn mang tới lớp.

Tâm của ba rất tốt. Ông muốn giúp B�?Giáo dục kiếm được thật nhiều tiền, rồi t�?đó miễn phí sách v�? xa hơn là miễn toàn b�?học phí cho hàng triệu học sinh.

Thực t�?cũng chứng minh, cách làm này vô cùng hiệu qu�? Vì nền sản xuất trong nước còn yếu kém, ph�?liệu nhựa được giá. Hơn nữa, tận dụng sản phẩm tái ch�?cũng là điều tốt cho toàn nền kinh t�?

Nhưng khi B�?Giáo dục nhân rộng, bác Bình lại là người đầu tiên b�?nhắc nh�?vì làm sai vai trò, chức năng của một v�?B�?trưởng.

Bà Nguyễn Th�?Bình (Nguyên B�?trưởng B�?giáo dục) và ông Bùi Xuân Hải

Một hôm, Bác Bình gặp ba và nói: Có l�?ta nên chú trọng vào sản xuất. Bởi nếu không có sản xuất, học sinh học xong cũng thất nghiệp!

Câu nói ấy chợt làm ba tỉnh ng�? Bao nhiêu năm làm giàu t�?ngh�?buôn đ�?c�? lần đầu tiên ông giật mình t�?hỏi: Tại sao những món đ�?c�?bé xíu lại đắt đ�?đến th�? Và với nền sản xuất như hiện tại, mấy trăm năm sau, Việt Nam còn có gì đáng đ�?th�?giới phải sưu tầm?

Ba quyết định chọn s�?đ�?sản xuất, vì đ�?s�?rất bền, đẹp, thanh sạch và giúp lưu tr�?được giá tr�?văn hóa. Trên 80% c�?vật mà ba có được, đều làm bằng chất liệu quý nhất t�?đất.

Ba nói với bác Bình ý tưởng xây trường dạy ngh�?làm s�? Ông lập luận, ch�?khi có nhiều th�?giỏi, ngành sản xuất s�?mới được nâng tầm. Ông còn nói s�?t�?b�?thêm tiền ra giúp B�?

Nào ng�? khi trường vừa xây xong chưa lâu, đang t�?một người “oai như cấp Th�?trưởng�? ba bất ng�?b�?bắt vào tù ngay t�?gh�?xe Lada. Một ngày n�?vào tháng 3, trên đường Khâm Thiên (Hà Nội), ba b�?người ta đưa thẳng v�?trại giam Bình Đà (Hà Tây cũ, nay là Hà Nội).

Lần đó, ba b�?bắt vào tù vì tội đầu cơ đ�?c�?nhưng… không trục lợi. Chuyện là đ�?có mẫu vật cho học viên tập v�? ba đã tập kết toàn b�?đ�?c�?t�?hơn 200 điểm thu gom trên toàn quốc v�?Hải Phòng.

S�?lượng đ�?c�?quá lớn khiến dư luận xôn xao. Không một ai hiểu vì sao ba lại giàu đến th�?giữa lúc đất nước vẫn còn b�?M�?cấm vận. Rồi ba b�?công an bắt trước, điều tra sau.

Một đoàn người kéo đến nhà tịch thu đ�?c�? Phải mất tới nửa tháng, h�?mới lập biên bản gom hết từng th�?

Cơ ngơi lộng lẫy do ba gây dựng, bỗng chốc sụp đ�? Nhà cửa b�?niêm phong, trường dạy ngh�?đóng cửa, tiền, vàng không còn gì.

T�?công t�?ngồi xe riêng đến lớp, tôi tr�?thành học sinh nghèo đến nỗi không có đ�?tiền đóng học phí.

Nhưng đó không phải lần đầu tiên và duy nhất ba vào tù. Trước đó, ông từng b�?bắt giam một lần và sau này, còn có thêm 2 lần nữa. 

Một buổi sáng mùa hè rất nóng vào tháng 7, tôi d�?thi ĐH Hàng Hải. Ngày thi cuối cùng diễn ra vào sáng 5/7/2002. Tất c�?môn thi, tôi làm bài tốt. Ngày ấy, đ�?ĐH là chuyện rất đáng t�?hào. Nhưng với tôi, thi ĐH lại có ý nghĩa khác.

Vì ngày nh�? tôi rất hay b�?ba mắng. Ông xem tôi là tr�?con không hiểu chuyện. Tuổi 17, vừa bước ra khỏi trường thi, tôi đã tin đời mình sang trang mới. T�?nay, s�?được ba đối x�? nói chuyện bình đẳng như hai người đàn ông.

Giống như ba, tôi cũng say mê s�? Tôi đếm từng ngày ch�?đến khi thi Đại học. Khi đó, có th�?nói là tạm đ�?lớn đ�?được học hỏi s�?nghiệp của ba.

Trong suy nghĩ của tôi, ba thật vĩ đại! Bao nhiêu lần ông vào x�?khám, gia đình điêu đứng, còn ba vẫn bình tĩnh. Ra tù, t�?con s�?0, ba nhanh chóng làm giàu khiến người khác phải ngạc nhiên. Có một thời, công ty s�?của ba xuất khẩu hàng triệu USD hàng hóa sang châu Âu, Nhật Bản, và từng được c�?Đại tướng Võ Nguyên Giáp v�?thăm.

C�?đại tướng Võ Nguyên Giáp v�?thăm cơ s�?sản xuất của ông “Hải đ�?c�?#8221; �?Hải Phòng

T�?nh�? khi đi theo ba công tác, tôi được gặp rất nhiều người có vai v�?trong xã hội. H�?rất ngưỡng m�?và tôn trọng ông. Tôi luôn ao ước, một ngày kia s�?là phiên bản th�?hai như th�?

Trên đường t�?trường Hàng Hải v�?nhà, tôi luôn t�?hỏi, nếu ba biết tôi làm bài tốt, ông s�?phản ứng th�?nào? Cho đến khi bước qua cánh cổng, tôi chuếnh choáng thấy toàn công an đứng trong nhà. Bóng dáng ba vừa đâu đây�?gi�?đã không còn nữa.

Những cảm xúc của tôi, chắc chắn ba không biết. Ngay c�?s�?t�?do của mình, ông cũng không còn quan tâm. Ch�?trong vòng 4 tháng ngồi tù, ba viết xong “Công trình nghiên cứu khoa học kinh t�?chiến lược v�?đất đai Việt Nam�?dài 200 trang.

Ba tính toán, đến năm 2020, giá tr�?vốn đất của nước ta không phải 1.200 t�?USD như năm 2002 nữa, mà s�?là 3.000 t�?USD. Thậm chí, nếu nền kinh t�?phát triển nhanh hơn, nó có th�?lên đến 10.000 t�?USD. Với con s�?ấy, chúng ta hoàn toàn không thiếu vốn đ�?phát triển thần k�?

Ông còn viết c�?tâm thư với lời l�?tha thiết gửi lên lãnh đạo cấp cao. Sau khi ra tù, ba từng đến gặp bác Nông Đức Mạnh đ�?nói v�?ý tưởng của mình.

C�?đời ba rất tâm huyết với giấc mơ cống hiến cho đất nước. Trước kia, ba nhận định, đ�?s�?Việt Nam còn thua kém Trung Quốc. Vì muốn m�?ra con đường mới đ�?đánh bại s�?Trung Quốc, ông tr�?thành người tiên phong nghiên cứu công ngh�?đưa vàng nguyên chất vào như một chất liệu đ�?v�? trang trí trên s�?

Bởi theo ba, muốn nâng tầm s�?Việt thì phải có hai th�?giá tr�?là: Th�?công cao cấp và nguyên liệu cao cấp. T�?ý tưởng đó, suốt hàng chục năm (t�?1998-2010), ba không tiếc lôi đ�?c�?quý giá còn sót lại ra làm mẫu vật. Ông đốt b�?hàng tấn vàng mà chẳng quan tâm gì chuyện tốn kém. Lần đầu tiên đốt ra lò thì c�?s�?lẫn vàng đều đen xì, cháy như than. Mãi sau mới ra được sản phẩm có hoa văn v�?màu vàng thì quệt tay một cái… vàng lại trôi mất.

Tôi còn nh�? có lần vì cần tiền gấp đ�?m�?nhà máy s�? ba phải đem cắm c�?cặp ngà voi của hoàng gia Thái Lan mà ông rất yêu thích cho một đại gia gốc Hoa �?Sài Gòn. Cặp ngà voi ấy từng có người tr�?40.000 USD mà ông không bán. Sau này, vì cần tiền nên lại sẵn sàng đem cầm c�?với giá ch�?bằng một nửa (20.000 USD).

Khi thấy ba dần dần tr�?thành con n�?“siêu to khổng lồ�? rất nhiều người nói ba khùng, nhưng ông không bận tâm, cũng chưa bao gi�?hối hận vì chuyện mình đã làm.

Sai lầm đầu tiên của ba là không tin vào th�?trường trong nước. Ba làm ra những sản phẩm rất tinh xảo, tr�?giá hàng t�?đồng, rồi tìm đến Dubai, Ấn Đ�?#8230; vì tin rằng những th�?trường đó rất cần đ�?dát vàng đắt đ�?

Nhiều người đã can ngăn, nhưng ông không chịu nghe. Năm 2007, một người mà bây gi�?là ch�?công ty gốm s�?lớn �?Việt Nam từng nói: “Vì anh không tin vào con đường trong nước, ch�?nếu không chưa chắc bọn em đã cạnh tranh được�? Nghe xong, v�?mặt ba nh�?tênh. Ông nhìn người bạn mình và nói: Mỗi người có một s�?mệnh riêng.

Sai lầm th�?hai là ba vướng phải tín dụng đen. Vì nóng vội, ba vay n�?hai ngân hàng ch�?khoảng hơn 10 t�? nhưng n�?tín dụng đen nhiều và b�?đội lên khủng khiếp. Có khoản n�?500 triệu b�?đội lên thành 5 t�?đồng.

Ba muốn hướng đến th�?lớn lao! Còn tôi lại nhìn thấy trước mắt, vì mải tập trung vào phân khúc cao cấp và con đường xuất khẩu mà ba n�?lương nhân viên 6 tháng ròng, n�?xã hội khoảng 100 t�? rồi c�?bạn bè, người quen… Có một khoảng thời gian, ba giống như người đi ăn đong từng ngày đ�?nuôi công ty.

Nhân viên của ba, rất nhiều người mỗi ngày ch�?dám tiêu vỏn vẹn đúng 10.000 đồng. Trưa h�?ăn đậu ph�? rau luộc, tối cũng th�? bữa nào cải thiện thì có thêm qu�?trứng.

Ngay đến bản thân ba là giám đốc doanh nghiệp, nhưng khi đi công tác cũng ch�?ăn bánh mì. Ba đi lại bằng xe khách, bắt xe ôm, quần áo hàng bình dân�?Điều đặc biệt nhất, có l�?là mỗi khi ra ngoài, c�?người ông đều trắng toát vì: giày, nón, mũ, áo, quần�?đều trắng tinh.

Một con người như th�?– người đàn ông đã ngoài 70 tuổi, thân hình nh�?thó, từng mắc ung thư vòm họng t�?thời sinh viên�?– lại mang trong mình một khát vọng quá lớn, khó ai có được.

Dù rất thương ba, nhưng tôi không th�?nào đồng tình với cách làm của ông.

Nhiều đêm tôi suy nghĩ, mình phải làm gì đó cho những người công nhân một lòng đi theo ba, tôn kính gọi ba là ba Hải. Mình phải lên tiếng vì giấc mơ nâng tầm s�?Việt không phải của riêng ba. Đó là niềm tin của rất nhiều công nhân khác và của c�?chính tôi.

Một buổi sáng, tôi và ba cãi nhau rất gay gắt. Cuộc tranh luận thật dài. Lần đầu tiên tôi khóc! Lần đầu tiên tôi trách ba vô cùng. Dù trước kia, ba vào tù ra tội, cuộc sống c�?gia đình lên bổng xuống trầm, vinh nhục – sang hèn đều nếm trải, đã có lúc tôi từng phải b�?ĐH Hàng Hải một phần vì gia cảnh quá khó khăn,… nhưng tôi chưa bao gi�?trách ba.

Nhưng lần ấy, tôi thực s�?rất giận! Giận ba vô cùng. Giận ba tới mức một mình tôi b�?sang Đài Loan du học với hai bàn tay trắng.

Sang Đài Loan được 3,5 năm, chưa kịp tốt nghiệp thì �?nhà ba b�?tai biến. Công trình lớn nhất của công ty lúc đó là dát vàng toàn b�?ngoại thất cho tòa nhà Doji (đường Lê Duẩn, Hà Nội) không có ai quản lý.

Chú Nguyễn Thành Nam (bạn rất thân của ba) gọi điện khuyên tôi v�?Việt Nam. Tôi nói: Cháu không v�? Chú Nam gắt: Mày không v�?lấy ai quản lý? Bao nhiêu công nhân �?công ty s�?ra sao?

Trước đó, m�?tôi đã mất vì ung thư phổi. Khi ba nằm viện, ch�?còn các con �?bên. Thương ba, thương những người công nhân, lần th�?hai, tôi b�?ĐH.

V�?nước lúc chưa đầy 30 tuổi. Học hành dang d�? không bằng cấp. Vừa mới kết hôn chạy tang m�?chưa lâu, gi�?tôi lại chăm sóc ba đang nằm viện.

Con đường của công ty thì quá nhiều khó khăn phía trước. Vừa làm công trình Doji, tôi vừa t�?hỏi, liệu mình có làm được hay không? Chú Phú (Đ�?Minh Phú – Founder Doji (PV) phải đốc thúc rất nhiều. Đến nỗi ch�?còn cách mấy ngày khánh thành, chúng tôi mới làm xong.

Đến gi�? tòa nhà Doji là niềm t�?hào lớn với tôi. Khi chú Phú đem những ngoại thất dát vàng vào máy phong hóa, mấy chục năm sau, vàng trên s�?vẫn còn nguyên vẹn.

T�?năm 1988, sau khi ba dấn thân làm s�? đến gi�?đã có khoảng 17.000 th�?ngh�?t�?đây tỏa đi các nơi. Ngay c�?s�?v�?vàng cũng không còn là bí kíp của riêng gia đình tôi, mà đã tr�?thành công thức sản xuất của hầu hết các xưởng làm s�?khắp miền Bắc.

K�?nghiệp ba, tôi vẫn tiếp tục truyền ngh�?như th�? đặc biệt là ưu tiên dạy ngh�?cho người khuyết tật.

Nhưng thay vì chọn con đường đi vay đ�?tạo đòn bẩy, tôi chú trọng vào phát triển chắc chắn, làm đến đâu, m�?rộng dần đến đấy. Và cũng khác với ba, tôi rất tin vào th�?trường trong nước. T�?đó, tôi làm nhiều loại sản phẩm, đáp ứng nhiều phân khúc khách hàng hơn.

Con đường làm th�?công mà hai ba con tôi đang đi rất khó. T�?l�?loại b�?luôn lớn hơn 50%. Nhưng tôi và ba đều tin rằng, giá tr�?lõi của ngh�?s�?là thiết k�? Nếu có thiết k�?độc đáo, cộng thêm hai th�?cốt yếu là: chất liệu cao cấp, th�?công tinh xảo, thì khi thời cơ đến, chắc chắn s�?tạo được một ch�?đứng vững chắc không d�?dàng thay th�?

Dẫn dắt công ty đi qua thăng trầm, cũng có lúc tôi thấy mừng vì đã chứng minh được bản lĩnh. Nhưng có một hôm, ba đứng trước mặt nhân viên trong công ty tuyên b�? Nếu tôi mà khỏe lại, người đầu tiên, ngay lập tức tôi quyết đuổi việc là anh Linh!

Nhưng tôi không giận ba. Tôi hiểu, chí của ông quá lớn. Và con đường của ba mà tôi đang đi tiếp mới ch�?là đang b�?khuyết vào một s�?ch�?trước kia ông chưa đ�?tập trung.

Bài viết Chân dung d�?nhân thiêu rụi 3 tấn vàng qua tâm s�?rút ruột của con trai đã xuất hiện đầu tiên vào ngày S�?ngh�?thuật HDC (Hải Đ�?C�?.